Cud widzenia, czyli przeszczep komórek macierzystych rąbka rogówki

2018-05-10

Kategorie: Medycyna

Tagi: poparzenia oczu, operacja oczu, komórki macierzyste, rogówka, spojówka, choroby oczu

Uważa się, że są one źródłem około 80 proc. informacji przyswajanych przez nasz mózg. Nawet niewielkie ich dysfunkcje mogą powodować dyskomfort, utrudniając tym samym codzienne życie. Dotychczas termiczne czy też chemiczne uszkodzenie oka wiązało się z długotrwałym leczeniem, nie zawsze zakończonym sukcesem. Dzięki innowacyjnej metodzie polegającej na przeszczepieniu komórek macierzystych obecnie istnieje jednak szansa na przywrócenie nabłonka zniszczonej rogówki. Oczy to niezwykle ważny narząd, mający kluczowe znaczenie w prawidłowym, codziennym funkcjonowaniu człowieka.

Rogówka to okno na świat



Główną i najważniejszą częścią zewnętrzną oka jest rogówka – wypukła, przezroczysta, pozbawiona naczyń krwionośnych warstwa pokrywająca przednią część oka. Rogówka to „okno”, które umożliwia wpadanie światła do oka, dzięki czemu widzimy np. zarys przedmiotów. Posiada liczne zakończenia nerwowe odpowiedzialne za czucie bólu. Odżywia się dzięki łzom i cieczy wodnistej gałki ocznej. U zdrowej osoby nabłonek przedni rogówki jest stale wymieniany i zastępowany dzięki obecności komórek macierzystych rąbka rogówki (wąska, przejściowa strefa o szerokości około 1 mm, mieszcząca się na granicy rogówki, spojówki i twardówki). Uszkodzenie tego obszaru, np. w wyniku czynników chemicznych bądź termicznych, może doprowadzić do niedoboru komórek macierzystych rąbka rogówki, czego konsekwencją może być m.in. mniejsza możliwość odnowy powierzchni rogówki. Efektem uszkodzenia rogówki mogą być także: neowaskularyzacja (proces polegający na pojawieniu się naczyń krwionośnych), narastanie spojówki na rogówkę, zmniejszenie przezroczystości rogówki, upośledzenie widzenia, ból, światłowstręt, łzawienie, kurcz powiek, przewlekłe zapalenie i zaczerwienienie, zmiany estetyczne.

Niedobór lub niewydolność komórek macierzystych rąbka rogówki może mieć charakter wrodzony bądź nabyty. Pierwotny występuje bardzo rzadko i wiąże się z wrodzonym brakiem tęczówki oraz zespołem KID obejmującym: keratopatię rogówki, rybią łuskę, głuchotę, erytrokeratodermię i twardówkorogówkę. Wtórna niewydolność rąbka rogówki (KRM) związana jest głównie z oparzeniami powierzchni oka (termicznymi i chemicznymi). Do tej grupy zaliczają się także: zespół Stevensa i Johnsona, noszenie soczewek kontaktowych, infekcje rogówki, zmiany nowotworowe, obwodowe wrzodowe choroby rogówki czy też keratopatia neurotroficzna (choroba związana z uszkodzeniem nerwów zaopatrujących rogówkę). Niedobór komórek macierzystych rąbka rogówki możemy podzielić na lekki, umiarkowany i ciężki. – Rogówka ma kształt koła, więc łatwo jest ją hipotetycznie podzielić na wzór tarczy zegarowej na godziny. Jeżeli uszkodzenie jest mniejsze niż sześć godzin zegarowych to uszkodzenie jest lekkie, jeżeli większe niż sześć godzin - umiarkowane, natomiast jeżeli dotyczy więcej niż 10 godzin zegarowych - jest ciężkie – tłumaczy prof. Edward Wylęgała, kierujący Katedrą i Oddziałem Klinicznym Okulistyki SUM w Szpitalu Kolejowym w Katowicach.

Rozpoznanie i diagnoza



Stopień uszkodzenia rąbka rogówki komórek macierzystych ustala się przede wszystkim na podstawie wywiadu klinicznego lub badania w biomikroskopie (lampa szczelinowa). Diagnozę można poprzeć badaniem cytologicznym (cytologia impresyjna). – Wykonuje się je poprzez odciśnięcie powierzchni rogówki na błonie celuloidowej, a następnie wybarwienie tak pozyskanych komórek i ich ocenie w mikroskopie optycznym. W prawidłowych warunkach w badaniu cytologicznym nabłonka rogówki nie stwierdza się komórek kubkowych wydzielających śluz, charakterystycznych dla spojówki – wyjaśnia prof. Edward Wylęgała. Warto dodać, że często rezygnuje się z badania cytologicznego powierzchniowej warstwy nabłonka rogówki, gdyż nie ma żadnej gwarancji, że da dokładniejsze wyniki niż diagnoza lekarza.

Leczenie niedoboru komórek macierzystych rąbka rogówki



Wybór opcji terapeutycznej zależy od zaawansowania choroby i może mieć charakter konserwatywny lub inwazyjny. W początkowej fazie leczenia stawia się na maksymalną ochronę uszkodzonych tkanek oraz wspomaganie procesu regeneracyjnego. Konserwatywne sposoby leczenia opierają się na leczeniu podtrzymującym, ograniczeniu procesów zapalnych, usuwaniu tkanek martwych oraz zastosowaniu opatrunku z owodni. Efekty tych metod zależą od obecności komórek macierzystych, które przetrwały uraz lub chorobę. – Gdy nie ma żadnych rezerw komórek macierzystych, jedyną opcją leczenia jest przeszczep. Zalecany okres terapii zachowawczej przed przystąpieniem do czynności rekonstrukcyjnej wynosi około 18-24 miesiące – tłumaczy doc. dr hab. n. med. Dariusz Dobrowolski, adiunkt Katedry i Oddziału Klinicznego Okulistyki SUM w Szpitalu Kolejowym w Katowicach oraz Ordynator Oddziału Okulistycznego w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym nr 5 w Sosnowcu.

Komórki macierzyste rąbka rogówki można pozyskać z drugiego, zdrowego oka, od dawcy spokrewnionego lub od osoby zmarłej. Co istotne, zabiegi te są finansowane przez NFZ. – Obecnie stosujemy przeszczep rąbkowych komórek macierzystych przenoszonych na tkance rogówkowo-twardówkowej. Skuteczność tych procedur nie jest wysoka, ponieważ nie wiemy, jaką pulę komórek przeszczepiamy. Problematyczne jest również pobieranie dużych fragmentów tkanki ze zdrowego oka – zauważa prof. Edward Wylęgała.

Cztery techniki transplantacyjne



CLAU



Autologiczny przeszczep rąbka rogówki i spojówki. Zabieg polega na pobraniu spojówki i rąbka z drugiego, zdrowego oka (zdrowe oko może przekazać 40 proc. komórek macierzystych bez narażenia na ryzyko). Technika ta nie jest obarczona ryzykiem odrzucenia. Należy jednak pamiętać, że CLAU dyskwalifikuje pacjentów z chorobą obustronną i jest obarczona ryzykiem uszkodzenia zdrowego oka, z którego trzeba pobrać dużą ilość materiału. Bywa też tak, że po transplantacji rąbka rogówki trzeba dokonać przeszczepu rogówki w celu polepszenia jakości wzroku.

LR-CLAL



Przeszczep rąbka rogówki i spojówki od krewnego. W porównaniu do poprzedniej metody, daje możliwość leczenia choroby nie tylko jednostronnie, ale także w sytuacji, gdy dwoje oczu jest zajętych. Niestety ten zabieg niesie ze sobą duże ryzyko odrzucenia przeszczepu, poważnych działań niepożądanych, przeniesienia chorób infekcyjnych, rozwoju chorób nowotworowych ze względu na długotrwałe stosowanie leków immunosupresyjnych, uszkodzenia oka osoby, od której pobierany jest materiał implantacyjny. Warto podkreślić, że często nie jest możliwe wykonanie takiego przeszczepu ze względu na brak krewnych, którzy kwalifikowaliby się do zabiegu.

KLAL



Polega na pobraniu rogówki od zmarłego dawcy. Zabieg pozwala na uzyskanie dużej ilości komórek macierzystych i jest wykonywany głównie w leczeniu obustronnym, choć można go stosować także w przypadku uszkodzenia jednego oka. W porównaniu do przeszczepu LR-CLAL metoda KLAL nie pozwala na pobranie spojówki. Dlatego też wykorzystuje się ją u pacjentów, u których choroba zajęła przede wszystkim rąbek rogówki, bez zajęcia lub z małym zajęciem spojówki. Głównym zagrożeniem dla pacjenta jest odrzucenie przeszczepu, a wraz z nim zastosowanie leków immunosupresyjnych. Tak samo, jak w przypadku LR-CLAL, istnieje ryzyko przeniesienia chorób infekcyjnych, rozwoju chorób nowotworowych.

LR-CLAL i KLAL, CLAU i KLAL



W przypadku uszkodzenia rąbka rogówki komórek macierzystych można wykonać także przeszczep mieszany. Jedną z zalet tej techniki jest możliwość wykorzystania materiału od dawcy zmarłego i żywego, co zwiększa możliwości w leczeniu ciężkich uszkodzeń spojówki i rąbka rogówki. Wadą przeszczepu mieszanego są: KLAL nie pozwala na pobranie dużej części spojówki, zaś LR-CLAL oraz CLAU dają ograniczoną ilość tkanki rąbka (niedostateczna ilość materiału do przeszczepu). Całkowite wyleczenie jest możliwe tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z częściową niewydolnością rąbka rogówki komórek macierzystych. Jak tłumaczy prof. Wylęgała, przypadku całkowitej niewydolności po pięciu latach nawrót choroby jest możliwy nawet u 75 proc. chorych.

Przeszczep komórek macierzystych rąbka rogówki



Środków immunosupresyjnych nie stosuje się w sytuacji, gdy źródłem komórek są własne komórki pacjenta. Chory, po zabiegu, w zasadzie do końca życia nie będzie też musiał specjalnie dbać o wyleczone oko. Nowa opcja terapeutyczna ma postać przezroczystej, okrągłej płytki utworzonej z żywych autologicznych komórek ludzkiego nabłonka rogówki, zawierających komórki macierzyste rąbka rogówki. Aby uzyskać taką płytkę należy pobrać niewielką część (2 mm kw) zdrowej tkanki rąbka rogówki. Kolejny etap to hodowla komórek macierzystych w specjalnych kontrolowanych warunkach w certyfikowanym laboratorium. Wyhodowany materiał przechodzi szereg badań i jest transportowany do placówki medycznej. Cechą wyróżniającą tę terapię jest fakt, że przeszczep zawiera namnożone, odpowiednie komórki macierzyste. W przypadku innych technik transplantacyjnych nie wiemy, jaką pulę komórek przeszczepiamy. Przed dokonaniem przeszczepu należy usunąć uszkodzoną tkankę powierzchniową rogówki. Zoperowane oko zostaje zabezpieczone plastrami na cztery dni. Warto zaznaczyć, że w tym czasie lekarze nie podają żadnych leków. W piątym dniu, przy użyciu optycznego tomografu koherentnego, można zobaczyć nabłonek, który pokrywa powierzchnię oka.

Niezaspokojona potrzeba medyczna



Terapia z zastosowaniem komórek macierzystych rąbka rogówki jest skierowana do dorosłych pacjentów z umiarkowanym lub ciężkim niedoborem komórek macierzystych rąbka rogówki. Obecnie w ich przypadku nie ma innej efektywnej metody terapeutycznej, która mogłaby przywrócić wzrok. To niezaspokojona potrzeba medyczna. Zdaniem doc. dr. hab. n. med. Dariusza Dobrowolskiego wpisuje się ona w lukę pomiędzy rozległymi zabiegami a leczeniem zachowawczym. – Leczenie zachowawcze w przypadku umiarkowanego i ciężkiego LSCD nie prowadzi do wyleczenia, jednak jest stosowane czasem przez wiele lat ze względu na obawy pacjentów związane z uszkodzeniem zdrowego oka w przypadku teoretycznej możliwości wykonania przeszczepów od dawców żywych oraz konsekwencje prowadzenia terapii immunosupresyjnej w przypadku przeszczepów allogenicznych – wyjaśnia ekspert kliniczny. Mało inwazyjna i powtarzalna procedura przeszczepu tkanki z hodowli stanowi alternatywę, która włączy również do terapii nową grupę chorych, którzy z różnych względów unikali podjęcia leczenia. – Ta metoda powstała, bo dotychczasowe nie spełniały naszych oczekiwań – powiedział. W porównaniu z dotychczas stosowanymi metodami jest ona mało inwazyjna, a jednocześnie daje bardzo dobre wyniki - dodaje prof. Edward Wylęgała.

– Pierwszy cel to odtworzenie nabłonka, a drugi poprawa wzroku. Trzeba pamiętać, że zwykle po oparzeniu zniszczone lub poparzone są komórki miąższu, a więc mamy do czynienia ze zmętnieniem w centralnej części rogówki i zwykle taki stan wymaga kolejnych zabiegów. Często po upływie 6 miesięcy musimy wykonać przeszczepienie warstwowe albo drążące – podsumowuje prof. Edward Wylęgała. Lekarz ocenia efekty operacji na podstawie następujących parametrów: ciągłości nabłonka i stopnia unaczynienia rogówki. Oprócz tego sprawdza się ewentualne nasilenie objawów niewydolności rąbka rogówki, ostateczną ostrość wzroku oraz bezpieczeństwo całej procedury dla pacjenta. Co istotne, leczenie można powtórzyć jeśli lekarz uzna to za wskazane.

Mała grupa pacjentów



Szacuje się, że nieprawidłowości wynikające z niedoboru komórek macierzystych wywołanych oparzeniami dotyczą ok. 0,3 na 10 000 osób. W Polsce do zabiegu z wykorzystaniem komórek macierzystych rąbka rogówki kwalifikowałoby się około 150-200 pacjentów rocznie. Jednak realna liczba pacjentów wyniesie około 100 (10-12 operacji na ośrodek posiadający możliwości i doświadczenie do wykonania tego świadczenia) – wynika to przede wszystkim z niewielkiej liczby ośrodków dostosowanych do tego typu operacji.

Warto dodać, że terapia ta wpisuje się w „Plan działalności Ministra Zdrowia na rok 2018 dla działu administracji rządowej: Zdrowie”, zgodnie z którym planowany jest rozwój medycyny transplantacyjnej oraz zwiększenie dostępu do wysokospecjalistycznych świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych z budżetu państwa. Jednym z celów zawartych w „Planie” na 2018 rok jest „stopniowy wzrost liczby przeszczepień narządów”. Procedura wpisuje się także w założenia Programu Wieloletniego na lata 2011-2020 „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej”. Głównym założeniem programu jest dążenie do przybliżenia Polski do wskaźników europejskich w zakresie liczby przeszczepień narządów, tkanek i komórek.

Czytaj także

2018-05-10

Kategorie:

Tagi: cukier, słodzone napoje, cukrzyca, choroby układu krążenia, nowotwory, przedwczesny zgon

Nadwaga i otyłość, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze… To jedynie kilka jednostek chorobowych, których ryzyko wystąpienia wzrasta wraz ze spożyciem słodzonych napojów. Wyniki nowego badania sugerują, że częste spożywanie słodzonych napojów zwiększa ryzyko przedwczesnego zgonu z różnych przyczyn, w szczególności z powodu chorób układu krążenia oraz w mniejszym stopniu z powodu nowotworów! Ryzyko jest wyższe u kobiet! Zapraszamy do lektury!

Autor

Natalia Wagner jest absolwentką Wydziału Nauk o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (kierunek – zdrowie publiczne, 2010 r.) oraz Wydziału Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego (kierunek – filologia angielska w specjalności tłumaczenie specjalistyczne, 2014 r.).

2018-05-10

Kategorie:

Tagi: poród, sześcioraczki, Thelma Chiaka, Woman's Hospital of Texas, Stany Zjednoczone

W ostatnich dniach media na całym świecie obiegła wiadomość o wyjątkowym porodzie. Amerykanka Thelma Chiaka została mamą dwóch dziewczynek i czterech chłopców! Kobieta urodziła sześcioraczki siłami natury w zaledwie 9 minut! Szacuje się, że szansa urodzenia sześcioraczków wynosi 1 na 4,7 mld! Uwagę przykuwa przede wszystkim czas, w którym noworodki przyszły na świat! Zapraszamy do lektury!

Autor

Natalia Wagner jest absolwentką Wydziału Nauk o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (kierunek – zdrowie publiczne, 2010 r.) oraz Wydziału Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego (kierunek – filologia angielska w specjalności tłumaczenie specjalistyczne, 2014 r.).

2018-05-10

Kategorie:

Tagi: sen, zaburzenia snu, jakość snu, ilość snu, higiena snu, The Global Pursuit of Better Sleep Health

Czy odczuwacie kłopoty z zasypianiem? Czy wybudzacie się w nocy? Czy macie trudności z ponownym zaśnięciem? Czy czujecie, że sen nie zapewnia Wam wystarczającego wypoczynku? Prawdopodobnie większość z nas przynajmniej na jedno z pytań odpowie twierdząco. Powyższą hipotezę potwierdzają wyniki sondażu obejmującego kilkanaście tysięcy respondentów ze świata, w tym z Polski. Zapraszamy do lektury!

Autor

Natalia Wagner jest absolwentką Wydziału Nauk o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (kierunek – zdrowie publiczne, 2010 r.) oraz Wydziału Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego (kierunek – filologia angielska w specjalności tłumaczenie specjalistyczne, 2014 r.).

Publikacje ekspertów

Nadwaga i otyłość, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze… To jedynie kilka jednostek chorobowych, których ryzyko wystąpienia wzrasta wraz ze spożyciem słodzonych napojów. Wyniki nowego badania sugerują, że częste spożywanie słodzonych napojów zwiększa ryzyko przedwczesnego zgonu z różnych przyczyn, w szczególności z powodu chorób układu krążenia oraz w mniejszym stopniu z powodu nowotworów! Ryzyko jest wyższe u kobiet! Zapraszamy do lektury!
W ostatnich dniach media na całym świecie obiegła wiadomość o wyjątkowym porodzie. Amerykanka Thelma Chiaka została mamą dwóch dziewczynek i czterech chłopców! Kobieta urodziła sześcioraczki siłami natury w zaledwie 9 minut! Szacuje się, że szansa urodzenia sześcioraczków wynosi 1 na 4,7 mld! Uwagę przykuwa przede wszystkim czas, w którym noworodki przyszły na świat! Zapraszamy do lektury!
Czy odczuwacie kłopoty z zasypianiem? Czy wybudzacie się w nocy? Czy macie trudności z ponownym zaśnięciem? Czy czujecie, że sen nie zapewnia Wam wystarczającego wypoczynku? Prawdopodobnie większość z nas przynajmniej na jedno z pytań odpowie twierdząco. Powyższą hipotezę potwierdzają wyniki sondażu obejmującego kilkanaście tysięcy respondentów ze świata, w tym z Polski. Zapraszamy do lektury!

Zapytaj

Porady

Około 4 miesięcy! Tyle wynosi średni czas oczekiwania na wizytę u lekarza specjalisty w Polsce. Od lat niewiele się zmienia w tym względzie. Jesteśmy skazani na kolejki! Taki wniosek płynie z najnowszego raportu opracowanego przez Fundację Watch Health Care oraz firmę MAHTA. Miało być lepiej! Jest gorzej… W porównaniu do ubiegłego roku średni czas oczekiwania do specjalisty wzrósł o około pół miesiąca. Zapraszamy do lektury!
Ograniczmy spożycie soli w diecie! Eksperci, dietetycy i lekarze byli dotychczas zgodni w tym względzie. Dlaczego? Nadmierne spożycie soli powoduje podwyższenie ciśnienia tętniczego, które z kolei może prowadzić do wystąpienia m.in. chorób sercowo-naczyniowych oraz zaburzenia czynności nerek. Międzynarodowy zespół naukowców rzuca nowe światło na zalecane dzienne spożycie soli. Uwaga - wyniki badania są kontrowersyjne! Zapraszamy do lektury!
Według definicji są to zaburzenie nerwicowe, których objaw stanowi uporczywy lęk przed określonymi sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami. Efektem tego jest najczęściej unikanie przyczyn wywołujących reakcje lękowe. Co istotne, silna fobia może znacząco utrudniać funkcjonowanie w społeczeństwie. Według statystyk rozmaite fobie dotykają średnio co dziesiątej osoby na całym świecie i zaraz po depresji są jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych. Znacznie częściej dotykają one kobiet. Jak się okazuje, w kontekście społeczeństwa fobie są zjawiskiem nasilającym się.

Najnowsze opinie o lekarzach

Mariusz Mazur

Chirurg naczyniowy


5/5
Lekarz chirurg Mariusz Mazur to dobry specjalista. Stawia trafne diagnozy. Jest bardzo wyrozumiały dla pacjentów. Z cierpliwością i wnikliwie wysłuchuje pacjenta. Fachowo wykonuje zabiegi chirurgiczne. Jest god...ny poleceniawięcejmniej
Zofia Wdzięczna pacjentka.

Mariusz Mazur

Chirurg naczyniowy


5/5
Lekarz chirurg Mariusz Mazur to dobry specjalista. Stawia trafne diagnozy. Z cierpliwością i wnikliwie wysłuchuje pacjenta. Każdemu chce pomóc. Fachowo wykonuje zabiegi chirurgiczne. Jest godny polecenia!
Zofia Wdzięczna pacjentka.


3/5
Wysłuchał mnie do końca, kilka razy dopytywał, a na końcu postawił diagnozę i zaproponował leczenie. Proponował terapię, ale nie byłem chętny aby ją podjąć- nie naciskał, czym zyskał moje zaufanie. Po le...kach odczułem wyraźną poprawę. W sumie godny polecenia psychiatra :-)więcejmniej
Krzysztof Fuks

Opinie o placówkach



5/5

Gabinety Stomatologiczne Lim-dent

Jestem bardzo zadowolony z opieki i leczenia. Moge zdecydowanie polecic.
Marcin Arciszewski



5/5

Prywatny Gabinet Stomatologiczny Stefania Lembryk

Pani Dr. wspaniały Człowiek. Zawsze uśmiechnięta, profesjonalna w tym co robi. Atmosfera w gabinecie przyjemna bardzo, zapomina się o bólu. Bardzo polecam
Alicja Koszelnik



5/5

SaskaMed

Bardzo przyjemne miejsce z ciepłą atmosferą.
Ewa
Korzystamy z Cookies, by zapewnić Ci dostęp do informacji i wszystkich oferowanych usług oraz po to, by gromadzić informacje związane z korzystaniem z serwisu, a także wyświetlać reklamy dopasowane do użytkowników. Stosowane przez nas pliki typu cookies umożliwiają właściwe wyświetlanie treści, analizę ruchu internetowego, ruchu reklamowego, a także utrzymanie sesji po zalogowaniu. Można wyłączyć ten mechanizm w ustawieniach przeglądarki. Korzystanie z naszego serwisu bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci urządzenia. Korzystając z naszej strony wyrażasz zgodę na używanie Cookies, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.