Fobia - w jaki sposób leczyć nasilone zaburzenia lękowe?

Fobie zazwyczaj pojawiają się już we wczesnym dzieciństwie, choć zdarzają się przypadki pojawiania się fobii u osób dorosłych (przykładowo w wyniku konkretnych zdarzeń). Cechą charakterystyczną jest fakt, iż fobie powodujące silny lęk nie mają zwykle racjonalnego uzasadnienia. Z jednej strony mogą być wywołane właśnie nieprzyjemnym doświadczeniem - przykładowo osoby, którym zdarzyło się utknąć w ciasnym, ciemnym pomieszczeniu mogą w późniejszym czasie doświadczać klaustrofobii. Z drugiej strony ludzki mózg wykształcił na drodze ewolucji reakcje obronne, mające służyć np. ochronie przed dzikimi zwierzętami.

Fobie dzieli się na dwa główne podtypy. Są to fobie specyficzne, oznaczające lęk przed zwierzętami, obiektami, a także sytuacjami takimi jak znalezienie się w zamkniętym pomieszczeniu lub windzie. Mogą również oznaczać lęk przed bólem, krwią, chorobami, a nawet śmiercią. Drugi podtyp to fobie sytuacyjne, związane z lękiem przed wykonaniem konkretnej czynności na oczach innych osób lub po prostu w miejscu publicznym. Fobie te związane są z obawą przed kompromitacją, wstydem lub oceną.

Do najczęstszych objawów występowania fobii należą wspomniany silny lęk oraz chęć uniknięcia konfrontacji z daną rzeczą czy sytuacją. Napadom niepokoju, a nawet paniki wywołanym fobią mogą towarzyszyć duszności, zawroty głowy, większa niż zazwyczaj potliwość, drętwienie kończyn, szczękościsk czy utrata przytomności. W przypadku ciężkich fobii może dojść nawet do zaburzeń w obszarze postrzegania oraz mowy, a także do halucynacji.

Fobie mocno utrudniające funkcjonowanie mogą zostać poddane leczeniu. W tym celu stosuję się terapię behawioralną, prowadzoną pod okiem psychologa lub (w skrajnych przypadkach) psychiatry. Wyróżnia się trzy główne metody leczenia fobii. Metoda modelowania polega na obserwowaniu osoby niedotkniętej fobią przez pacjenta cierpiącego na daną fobię. Pacjent w ramach terapii przygląda się czynnościom, których sam nie jest w stanie się podejmować z uwagi na zbyt silny lęk. Metoda zanurzenia polega z kolei na kwestionowaniu możliwości wystąpienia jakiegokolwiek niebezpieczeństwa związanego z rzeczą, sytuacją lub zjawiskiem wywołującym daną fobię.

Trzecia metoda to metoda tzw. desensytyzacji, w ramach której wystawia się pacjenta na kontakt z czynnikiem wywołującym fobię. Metoda ta jest najbardziej intensywna i może być wprowadzona nie we wszystkich przypadkach. Jedną ze stosunkowo młodych metod terapii fobii, prowadzonej z wykorzystaniem nowych technologii, jest terapia z zastosowaniem rzeczywistości wirtualnej. W ramach tej terapii pacjent styka się z czynnikiem wywołującym fobię wirtualnie. Metoda ta daje pacjentowi poczucie bezpieczeństwa, ponieważ jest on świadomy, że zaprogramowane sceny nie mają miejsca w rzeczywistości.

Wśród najczęściej występujących fobii w społeczeństwach na całym świecie wymienia się obecnie arachnofobię (lęk przed pająkami), akrofobię (lęk wysokości), klaustrofobię (lęk przed ciasnymi, zamkniętymi pomieszczeniami), nyktofobię (lęk przed ciemnymi pomieszczeniami) czy ofidiofobię (lęk przed wężami). Wśród najbardziej nietypowych sklasyfikowanych fobii znajdują się z kolei hebdomofobia (lęk przed niedzielnymi wieczorami), androfobia (lęk przed mężczyznami) czy keligynefobia (lęk przed kobietami).