Zakażenie wirusem HIV: od epidemiologii, przez objawy aż po profilaktykę

Informacje ogólne

Zakażenie wirusem HIV to choroba przewlekła prowadząca do postępującego upośledzenia odporności oraz wystąpienia AIDS. Wirus HIV wyizolowano w 1981 r. w Stanach Zjednoczonych. W Polsce pierwszy przypadek zakażenia HIV rozpoznano w 1985 r.

Epidemiologia

Zachorowania na zakażenie HIV występują na całym świecie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization) na świecie żyje ponad 35 mln osób zakażonych HIV, w tym przede wszystkim w krajach Afryki. W Polsce stwierdzono ponad 23 000 przypadków HIV. Liczba zachorowań jest niedoszacowana.

Czynnik etiologiczny

Chorobę wywołuje wirus nabytego niedoboru odporności (ang. human immunodeficiency virus, HIV) należący do rodziny Retroviridae. Wyróżnia się 2 typy wirusów: HIV-1 (grupy M, N i O, subtypy A-H) odpowiadający za ponad 90% zakażeń oraz HIV-2. Rezerwuarem wirusa jest zakażony człowiek. Zakażenie szerzy się drogą kontaktów seksualnych, naruszenia ciągłości tkanek oraz z zakażonej matki na dziecko w czasie ciąży, porodu oraz karmienia piersią.

Obraz kliniczny

Początkowo zakażenie wirusem HIV przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo. Wyróżnia się kilka stadiów klinicznych zakażenia HIV. Po 2-4 tygodniach od ekspozycji u większości osób zakażonych pojawia się tzw. ostry zespół retrowirusowy, któremu towarzyszą gorączka, nudności, bóle mięśniowo-stawowe, wysypka grudkowo-plamista, bóle głowy, bóle gardła, bóle brzucha, powiększenie węzłów chłonnych, bóle brzucha, utrata apetytu oraz biegunka. Następnie dochodzi do częściowej odbudowy układu odpornościowego. Następuje bezobjawowe zakażenie trwające zazwyczaj 8–10 lat. Postępujące upośledzenie odporności prowadzi do rozwinięcia się nabytego zespołu upośledzenia odporności, tj. AIDS (ang. acquired immunodeficiency syndrome). Rozpoznanie AIDS ustala się na podstawie wystąpienia jednej z chorób wskaźnikowych, w tym np. zespołu wyniszczenia związanego z zakażeniem HIV, encefalopatii, innego zakażenia wirusowego, zakażenia grzybiczego, choroby pasożytniczej oraz nowotworu.

Diagnostyka

Materiał do badań stanowi krew, zazwyczaj krew żylna. W diagnostyce wykorzystuje się badania przesiewowe metodą immunoenzymatyczną oraz test potwierdzenia Western-blot lub LIA lub badania molekularne. Badanie w kierunku HIV można wykonać bezpłatnie, anonimowo oraz bez skierowania w wybranych punktach konsultacyjno-diagnostycznych (PKD). W diagnostyce wykorzystuje się również testy z próby krwi pobranej z palca oraz testy z przesączu z jamy ustnej. Problemem w diagnostyce zakażenia HIV we wczesnej fazie jest tzw. okno serologiczne, w którym wyniki badań są negatywne ze względu na brak lub bardzo niski poziom przeciwciał lub antygenu p24 HIV.

Leczenie

W leczeniu osób zakażonych stosuje się leki antyretrowirusowe (co najmniej 3 różne grupy leków przeciwwirusowych), które prowadzą do zahamowania procesu namnażania się wirusa, spowolnienia progresji choroby, zapobiegania wystąpieniu chorób oportunistycznych oraz wydłużenia czasu przeżycia osób zakażonych. Pacjent zazwyczaj wymaga również leczenia powikłań terapii antyretrowirusowej. W przypadku chorób współistniejących włącza się dodatkowo odpowiednie leczenie specjalistyczne. Całkowite wyleczenie zakażenia HIV nie jest możliwe. Terapia antyretrowirusowa jest kontynuowana do końca życia.

Zapobieganie

Wśród metod zapobiegania zakażeniu wirusem HIV należy wymienić: obowiązkowe badania krwiodawców w kierunku HIV, stosowanie zasad zapobiegania zakażeniom krwiopochodnym w placówkach medycznych, leczenie osób zakażonych HIV, unikanie ryzykownych zachowań, stosowanie prezerwatyw, włączenie profilaktyki poekspozycyjnej w przypadku narażenia na zakażenie oraz stosowanie jałowego sprzętu do wstrzyknięć w przypadku osób stosujących narkotyki drogą iniekcji.

Źródła:

• Baumann-Popczyk A., Sadkowska-Todys M., Zieliński A. Choroby zakaźne i pasożytnicze - epidemiologia i profilaktyka. Alfa Medica Press, 2014, str. 574-587.