WZW A w pigułce

Informacje ogólne

Wirusowe zapalenie wątroby typu A to ostra choroba zakaźna wywoływana przez wirus zapalenia wątroby typu A (HAV). Wzw A często potocznie określa się mianem „żółtaczki pokarmowej” lub „choroby brudnych rąk”.

Epidemiologia

Zachorowania na wzw A występują na całym świecie (1.2-1.4 mln zachorowań rocznie), szczególnie w krajach o niskim standardzie sanitarno-higienicznym. Wyróżnia się kraje o tzw. wysokiej (np. większość krajów Afryki, Azji, Ameryki Południowej i Środkowej), pośredniej (np. niektóre kraje Europy Wschodniej i Południowej) i niskiej endemiczności (np. kraje Ameryki Północnej, Europy Środkowej i Zachodniej). W Polsce występowała wysoka (do 1978 r.), pośrednia (1979 r.-1997 r.), niska (1997 r.-2002 r.; od 2008 r.) oraz bardzo niska endemiczność wzw A (2002 r.-2007 r.). Przez ostatnie lata zachorowania na wzw A występowały sporadycznie. Znaczący wzrost liczby zachorowań odnotowano w 2017 r., kiedy zgłoszono 3 072 przypadki wzw A (blisko 90-krotny wzrost w porównaniu do liczby zachorowań w 2016 r., tj. 35 przypadków wzw A). Wzrost należy tłumaczyć niską endemicznością wzw A, co w konsekwencji skutkuje zwiększeniem się liczby osób podatnych na zakażenie. Tym samym, wirus łatwo szerzy się w populacji. Wzrost liczby zachorowań na wzw A odnotowano również w innych krajach europejskich (w Europie obserwuje się tzw. ogniska wzw A, w tym wśród mężczyzn mających kontakty seksualne z mężczyznami; ang. men who have sex with men, MSM). Zachorowania na wzw A w Polsce są przede wszystkim tzw. zachorowaniami rodzimymi.

Czynnik etiologiczny

Chorobę wywołuje wirus zapalenia wątroby typu A z rodzaju Hepatovirus należący do rodziny Picornaviridae. Wyróżniamy 6 genotypów wirusa (I-VI). Rezerwuarem wirusa jest zakażony człowiek i niektóre gatunki małp. Zakażenie szerzy się przede wszystkim drogą pokarmową (skażona żywność, woda). Do zakażenia może również dojść w drodze kontaktów seksualnych oraz naruszenia ciągłości tkanek.

Obraz kliniczny

Okres wylęgania wzw A trwa od 15 do 50 dni, zazwyczaj 30 dni. Wzw A może przebiegać bezobjawowo, skąpoobjawowo, szczególnie w grupie dzieci oraz z objawami o różnym nasileniu w grupie osób dorosłych. Występują objawy grypopodobne i dyspeptyczne, w tym m.in. nudności, wzdęcia i żółtaczka. Powikłania w przebiegu wzw A odnotowuje się rzadko. Występują m.in. nadostre zapalenie wątroby, aplazja szpiku i ostra niewydolność hemolityczna, które mogą prowadzić do zgonu. Zakaźność może utrzymywać się przez kilka tygodni.

Diagnostyka

Materiał do badań stanowi krew. W diagnostyce wykorzystuje się następujące metody badawcze: badania serologiczne na obecność swoistych przeciwciał przeciw wzw A.

Leczenie

Leczenie polega wyłącznie na leczeniu objawowym w przypadku zachorowań o cięższym przebiegu lub z powikłaniami. Przebycie wzw A prawdopodobnie wiąże się z nabyciem trwałej odporności.

Zapobieganie

Wśród metod zapobiegania zakażeniu wirusem HAV należy wymienić: przestrzeganie zasad higieny, utrzymanie odpowiednio wysokiego standardu sanitarno-higienicznego, objęcie nadzorem osób z kontaktu przypadków wzw A oraz szczepienie. Szczepionka przeciw wzw A zawiera inaktywowany wirus HAV. Występuje w postaci tzw. szczepionki monowalentnej uodporniającej przeciw wzw A (dwie dawki podawane w odstępie 6-12 miesięcy) oraz skojarzonej uodporniającej przecie wzw A i B (trzy dawki podawane w odstępie 0-1-6 miesięcy). Skuteczność szczepionki jest bardzo wysoka (po podaniu jednej dawki – 95%, po podaniu dwóch dawek – 98-99%). Szczepienie przeciw wzw A znajduje się w katalogu tzw. szczepień zalecanych. Wykonanie szczepienia jest zalecane osobom planującym wyjazd do krajów o wysokiej i pośredniej endemiczności wzw A, osobom wykonującym zawody związane z produkcją i dystrybucją żywności, usuwaniem odpadów komunalnych oraz dzieciom w wieku przedszkolnym, szkolnym i młodzieży, które nie chorowały na wzw A.

Źródła:

• Baumann-Popczyk A., Sadkowska-Todys M., Zieliński A. Choroby zakaźne i pasożytnicze - epidemiologia i profilaktyka. Alfa Medica Press, 2014, str. 445-451.

• http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs328/en/

• https://ecdc.europa.eu/en/hepatitis-a

• http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/wzw-a/

• http://szczepienia.pzh.gov.pl/najnowsze-dane-epidemiologiczne-o-zachorowaniach-wzw-a/

• https://gis.gov.pl/images/pso_2018_r_.pdf