Salmonelloza: od epidemiologii, przez objawy aż po profilaktykę

Informacje ogólne

Salmonelloza (salmoneloza) to choroba wywołująca nieżyt żołądkowo-jelitowy o etiologii bakteryjnej. Salmonelloza jest jednym z najczęściej rejestrowanych zatruć pokarmowych.

Epidemiologia

Przypadki salmonellozy występują na całym świcie. W Europie salmonelloza jest najczęściej zgłaszanym zatruciem pokarmowym o etiologii bakteryjnej. Od lat obserwuje się tendencję spadkową w liczbie zgłaszanych zachorowań. W Polsce zachorowania na salmonellozę rejestruje się od 1961 r. W latach 80. rejestrowano nawet kilkadziesiąt tysięcy zachorowań rocznie. Obecnie zachorowania występują sporadycznie (kilkanaście przypadków rocznie w postaci zachorowań indywidualnych lub ognisk). Najczęściej są zgłaszane zachorowania o etiologii S. enteritidis (ponad 70%).

Czynnik etiologiczny

Salmonellozę wywołują bakterie Salmonella (bakterie Gram ujemne) przynależące do grupy tzw. niedurowych pałeczek. Wyróżniamy dwa gatunki pałeczek Salmonella, tj. Salmonella bongori oraz Salmonella enterica, obejmujących blisko 2500 (2435) typów serologicznych oraz 6 podgatunków, tj. S. enterica, S. salamae, S. arizonae, S. diarizonae, S. houtenae oraz S. indica. Najczęściej rejestruje się zachorowania o etiologii S. enterica (ponad 1400 typów serologicznych). Do zakażenia dochodzi w wyniku spożywania skażonej żywności (mleko, mięso, jaja), kontaktu ze skażonymi przedmiotami oraz styczności z osobami zakażonymi (droga fekalno-oralna). Źródłem zakażenia są zakażone zwierzęta oraz w mniejszym stopniu zakażeni ludzie.

Obraz kliniczny

Okres wylęgania salmonellozy trwa od 6 godzin do 3-7 dni (najczęściej 1-2 dni). Przebieg kliniczny salmonellozy jest uzależniony od czynnika etiologicznego, dawki zarazka oraz wrażliwości osobniczej na zakażenie. Salmonelloza może przebiegać bezobjawowo lub objawowo. Zakażenie pałeczkami Salmonella najczęściej powoduje charakterystyczne dolegliwości żołądkowo-jelitowe, trwające kilka dni, w tym gorączkę, ból brzucha, nudności, wymioty, biegunkę, prowadzące do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i odwodnienia, które mogą skutkować ostrą niewydolnością krążenia i zgonem. Salmonelloza o cięższym przebiegu występuje u niemowląt, małych dzieci, osób starszych oraz osób z obniżoną odpornością. W tej grupie osób obserwuje się również objawy pozajelitowe, w tym m.in. ropnie kości, zapalenie dróg żółciowych, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz posocznicę.

Diagnostyka

Materiał do badań stanowi kał (postać żołądkowo-jelitowa) oraz krew, płyn mózgowo-rdzeniowy, mocz, żółć oraz ropa (postać pozajelitowa). W diagnostyce salmonellozy wykorzystuje się następujące metody badawcze: badanie bakteriologiczne oraz badanie serologiczne. Dla celów epidemiologicznych wykonuje się antybiogram, fagotypowanie oraz badania molekularne.

Leczenie

W leczeniu postaci żołądkowo-jelitowej salmonellozy stosuje się płyny wieloelektrolitowe lub chemioterapeutyki. Stosowanie antybiotyków jest zalecane wyłącznie u dzieci, osób starszych oraz osób z obniżoną odpornością (w razie potrzeby). W przypadku postaci pozajelitowej salmonellozy są stosowane antybiotyki, w tym m.in. ampicylina, cefalosporyny III generacji lub fluorochinolony.

Zapobieganie

Wśród metod zapobiegania salmonellozie należy wymienić: nadzór nad warunkami produkcji, transportu, przechowywania oraz sprzedaży żywności, przestrzeganie zasad higieny osobistej, odpowiednie przechowywanie i przygotowywanie żywności pochodzenia zwierzęcego, dokładne mycie warzyw i owoców, niespożywanie pokarmów pochodzących z niesprawdzonych źródeł, dezynfekcję skażonych przedmiotów, wykrywanie oraz leczenie osób zakażonych.

Źródło:

• Baumann-Popczyk A., Sadkowska-Todys M., Zieliński A. Choroby zakaźne i pasożytnicze - epidemiologia i profilaktyka. Alfa Medica Press, 2014, str. 384-391.

• http://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/salmonella-(non-typhoidal)

• https://www.pssewawa.pl/p,214,komunikaty-green-caffe-nero-zatrucie