Opioidy. Plaga, którą Ameryka zafundowała sobie na własne życzenie

Na zwołanym w tym miesiącu spotkaniu prawników w Cleveland, próbujących znaleźć rozwiązanie w związku z masowymi pozwami sądowymi w sprawie uzależnień obywateli amerykańskich od opioidowych leków przeciwbólowych, padały wyjątkowo dramatyczne słowa. Mówiono o „opioidowej epidemii”, „opioidowej pladze”, a nawet klęsce uzależnień.

– Stu pięćdziesięciu Amerykanów umrze dzisiaj, w trakcie naszego spotkania – powiedział jeden z uczestników panelu. Według przedstawianych danych, uzależnienie od opioidów w samym 2016 roku przyniosło krwawe żniwo w postaci prawie 60 tys. śmierci. Sytuacja jest na tyle poważna, że prezydent Donald Trump w ubiegłym roku ogłosił stan „kryzysu zdrowia publicznego”. Zapowiedział też, że w 2018 roku przeznaczy z budżetu państwa 27,8 mld dolarów na zapobieżenie uzależnieniom i walkę z przemytem narkotyków oraz opioidowych środków przeciwbólowych. 1,3 miliarda dolarów z kasy państwa ma pójść na prewencję i leczenie osób uzależnionych.

Problem w tym, że Ameryka obudziła się za późno. Dużo za późno.

Jak to się zaczęło?

Pod nazwą opioidy* kryje się kilka substancji takich jak: heroina, fentanyl oraz opioidowe tabletki przeciwbólowe, stosowane przy silnych schorzeniach bólowych (np. związanych z nowotworami lub silnymi urazami). Choć natężenie ich działania może być różne, łączy je kilka istotnych cech: substancje opioidowe w podobny sposób oddziałują na mózg, mają skłonność do powodowa silnych i ogromnie trudnych w leczeniu uzależnień. Tolerancja ludzkiego organizmu na opioidy bywa wysoka, dlatego chory, przyjmujący leki opioidowe przewlekle, zazwyczaj czuje potrzebę stałego zwiększania dawek, by osiągnąć pożądany efekt.

Kontaktuję się z Adamem Bisagą, profesorem psychiatrii Uniwersytetu Columbia, specjalistą od uzależnień, konsultantem amerykańskiej placówki NIDA (National Institute of Drug Abuse). Chcę zadać mu kilka pytań o genezę opioidowej klęski, jaka opętała Amerykę.

Profesor wyjaśnia, że puszkę Pandory otwarto pod koniec lat 90. ubiegłego wieku. To wtedy amerykańcy lekarze otrzymali dyrektywy, by dolegliwości bólowe traktować na równi z innymi powszechnymi problemami, z którymi zgłaszali się pacjenci. Zachęcano, by lekarze pierwszego kontaktu nie obawiali się przepisywać narkotycznych środków przeciwbólowych, jeśli pacjent uskarża się na ból. Instruowano również doktorów, by podczas standardowej wizyty lekarskiej prócz pomiaru temperatury, pulsu i ciśnienia, przeprowadzać szczegółowy wywiad na temat tego, czy pacjent cierpi na ból i w jakim natężeniu.

– W tym czasie na rynku pojawiły się szeroko dostępne leki przeciwbólowe. Klasycznie stosowanym preparatem stał się OxyContin. Była to rozszerzona wersja i tak bardzo mocnego Oxycodonu – mówi prof. Bisaga.

Oxycodon do tej pory był sprzedawany wyłącznie w dawkach 2,5 i 5 mg. OxyContin zawierał 30, 60, a nawet 80 mg Oxycodonu. Jego zaletą miało być stopniowe uwalnianie się substancji czynnej, w praktyce był to jednak czysty farmaceutyczny syntetyczny narkotyk. Prof. Adam Bisaga podkreśla, że Oxycodon, który na początku lat 2000 zaczęto przepisywać pacjentem na potęgę, w mózgu działa identycznie jak heroina. Tymczasem fala uzależnień, początkowo niezauważalnie, zaczęła rosnąć z roku na rok.

Z ręką w nocniku

Dopiero w 2012 roku zaczęto bić na alarm. Gdy zorientowano się, że przepisywanie opioidowych leków przeciwbólowych należy ograniczyć, zastępując je preparatami nieuzależniającymi, było już grubo za późno. W powszechnym użyciu od dawna był już Internet, a tam nielegalny obrót opioidowymi tabletkami kwitł w najlepsze. Część uzależnionych wobec nagłych restrykcji z leków przerzuciła się na heroinę lub znacznie silniejszy od heroiny fentanyl. To spowodowało nawrót fali masowych uzależnień od heroiny w Stanach, w dużym stopniu opanowanej po latach 90. Jak mówi prof. Bisaga, w Ameryce jest w tej chwili 2,5 miliona ludzi uzależnionych od opioidów.

– Trzeba podkreślić, że fenomen, o którym mówimy, jest wyłącznie amerykański. W żadnym innym kraju na świecie nie było takiej swobody w przepisywaniu opioidowych leków przeciwbólowych. Wszędzie indziej lekarze mieli w tej kwestii surowe restrykcje lub zwyczajnie bali się przepisywać tak silne substancje – mówi Adam Bisaga.

Należy także pamiętać, że opioidów jako leków na poważne dolegliwości bólowe nie należy demonizować. Prawo do ulgi w ciężkim bólu jest jednym z niezbywalnych praw człowieka. Ważne, by lekarz potrafił prawidłowo dostosować terapię farmakologiczną do przypadku i stopnia nasilenia bólu pacjenta. Lekarze w Stanach Zjednoczonych przez lata zachowywali się w tej kwestii niefrasobliwie i teraz ponoszą bolesne konsekwencje.

Nic też dziwnego, że amerykańscy prawnicy znaleźli się obecnie w sytuacji, która przypomina masowe pozwy przeciwko koncernom tytoniowym sprzed kilkudziesięciu lat. Firmy farmaceutyczne, dystrybutorzy leków, którzy czerpali do niedawna milionowe zyski, znajdują się obecnie w poważnych tarapatach.



*Opioidami nazywa się produkty modyfikacji chemicznej opiatów, czyli takich substancji jak morfina czy kodeina.

Konsultacja medyczna: Adam Bisaga, profesor psychiatrii Uniwersytetu Columbia, specjalista od uzależnień, konsultant amerykańskiej placówki NIDA (National Institute of Drug Abuse).

Źródło:

J. Hoffman, Can his Judge Solve the Opioid Crisis?, https://www.nytimes.com/2018/03/05/health/opioid-crisis-judge-lawsuits.html

D. Merica, Trump declares opioid epidemic a national public health emergency, https://edition.cnn.com/2017/10/26/politics/donald-trump-opioid-epidemic/index.html