Nomofobia nowym zagrożeniem XXI w.?

Telefon komórkowy to bez wątpienia jeden z najbardziej przełomowych wynalazków ludzkości, który skracając dystans pomiędzy ludźmi znacząco usprawnił komunikację i wymianę informacji. Prace nad telefonem komórkowym podejmowano w latach 40. i 50. XX w., jednak pierwszy przenośny telefon komórkowy powstał w 1973 r. (DynaTAC, Motorola). W kolejnych latach trwały prace nad usprawnieniem telefonów komórkowych. Pojawiały się nowe, bardziej funkcjonalne urządzenia. W latach 90. opracowano pierwszy smartfon (Simon Personal Communicator, IBM). Smartfon, łącząc funkcjonalność telefonu komórkowego oraz komputera osobistego, zrewolucjonizował świat. Co roku pojawiają się nowe smartfony o większej wydajności, funkcjonalności i innowacyjności. Smartfon dzięki szerokiemu, niemal nieograniczonemu spektrum możliwych zastosowań stał się wyjątkowym udogodnieniem dla wielu z nas. Okazuje się jednak, że część z nas korzysta z tego udogodnienia w sposób niekontrolowany, co może prowadzić do uzależnienia…

Słowo ‘nomofobia’ pochodzi od angielskich słów ‘NO MObile PHOne phoBIA’. Termin oznacza strach przed brakiem telefonu. Nomofobia to inaczej fonoholizm. Według szacunków liczba osób uzależnionych od korzystania z telefonu stale rośnie. Spośród 7,5 mld osób na świecie blisko 5 mld posiada telefon (lub inne urządzenie mobilne), w tym niemal 4 mld korzysta z Internetu. Oczywiście nie wszyscy posiadacze telefonu są od niego uzależnieni. W wielu krajach problem stał się jednak na tyle poważny, że powstają kampanie społeczne przestrzegające przed negatywnymi konsekwencjami nałogowego korzystania z telefonu. Jak sytuacja wygląda w naszym kraju?

W latach 2015-2016 Fundacja "Dbam o mój z@sięg” przeprowadziła ogólnopolskie badanie dotyczące zjawiska nałogowego korzystania z telefonów komórkowych w grupie ponad 22 000 uczniów z 600 szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Z badania Fundacji wynika, że przeciętny wiek rozpoczęcia regularnego korzystania z telefonu wynosi 10 lat, przy czym wiek spada do 7-8 lat w większych aglomeracjach miejskich. Blisko 87% (86,6%) uczniów przyznaje się do regularnego korzystania z telefonów komórkowych, przy czym niemal 40% (37,5%) z nich nie potrafiłoby funkcjonować bez telefonu w codziennym życiu. Niemal połowa uczestników badania (46,8%) deklaruje, że stara się mieć telefon zawsze przy sobie. Telefon zapewnia im poczucie bezpieczeństwa (47,4%). Młodzież korzysta przede wszystkim z aplikacji społecznościowych (70,6%), w tym m.in. Facebooka (niemal 20% przyznaje się do korzystania z FB nawet kilkadziesiąt razy w ciągu dnia). Wśród uczestników badania jest również powszechne wykorzystywanie telefonu do wykonywania zdjęć typu selfie (25% deklaruje robienie selfie przynajmniej raz dziennie). Niemal 80% (77,7%) uczniów twierdzi, że można uzależnić się od korzystania z telefonu, w tym 40,6% jest całkowicie przekonanych o takiej możliwości. Interesujące, że niemal 21% (20,8%) zauważa problem niekontrolowanego korzystania z telefonu u samych siebie. U ok. 2-3% uczestników badania są zauważalne objawy uzależnienia w sferze emocjonalnej (np. syndrom FOMO, czyli lęk, obawa, niepokój przed tym, że coś nas ominie) oraz behawioralnej (np. niekontrolowane korzystanie z telefonu). Uczestnicy badania wskazują również na inne negatywne konsekwencje korzystania z telefonu, w tym m.in. brak koncentracji (23,7%), brak snu (19,2%), zaniedbywanie obowiązków (15,8%) czy nie zwracanie uwagi na sytuacje mogące stwarzać zagrożenie, np. korzystanie z telefonu w trakcie przechodzenia przez jezdnię (14,9%).

„To co się z nami dzieje kiedy nie mamy smartfonów jest bardzo niepokojące. To jest naprawdę lęk. To jest naprawdę stres. To jest naprawdę w wielu przypadkach obniżone poczucie nastroju i poczucie braku wpływu na otaczający nas świat” – mówi dr Maciej Dębski, Prezes Fundacji "Dbam o mój z@sięg” – „To jest oczywiście nie tylko problem dzieci i młodzieży, ale i również problem pokolenia 30- i 40-latków, czyli ich rodziców”.

Podsumowując, nomofobia jest jednym z tzw. e-zagrożeń uwarunkowanych stałym postępem w zakresie nauk technologicznych. Nomofobia stanowi poważne zagrożenie dla dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego jednostek, szczególnie osób młodych. W dzisiejszych czasach życie bez telefonu, Internetu czy komputera jest praktycznie niemożliwe, dlatego też istotne jest zachowanie równowagi pomiędzy światem rzeczywistym a cyfrowym. Starajmy się zatem dostrzegać liczne zalety bycia offline.

Zachęcamy do szczegółowego zapoznania się z raportem Fundacji "Dbam o mój z@sięg”.

Zachęcamy również do zapoznania się z kwestionariuszem NMP-Q. Sprawdź czy problem nomofobii dotyczy Ciebie!