Napoje energetyzujące na cenzurowanym w Polsce?

Napoje energetyzujące to gazowane napoje bezalkoholowe, które w swoim składzie zawierają m.in. wodę, sacharozę, glukozę, regulatory kwasowości, substancje zapachowe, barwniki, witaminy B6, B12, niacynę, kwas pantotenowy, inozytol oraz przede wszystkim kofeinę i taurynę. Producenci napojów energetyzujących podkreślają ich korzystny wpływ na ograniczanie objawów zmęczenia oraz poprawę koncentracji i wydajności organizmu, a także … redukcję masy ciała, czego nie potwierdzono w badaniach. Okazuje się jednak, że napoje energetyzujące, szczególnie spożywane w większych ilościach, mogą niekorzystnie oddziaływać na nasz organizm.

Według badania przeprowadzonego przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (ang. European Food Safety Authority) w grupie 52 000 osób w 16 krajach Unii Europejskiej (Anglia, Austria, Belgia, Cypr, Czechy, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Polska, Rumunia, Szwecja, Węgry, Włochy), 30%, 68% oraz 18% odpowiednio osób dorosłych, młodzieży i dzieci poniżej 10 r.ż. spożywa napoje energetyzujące. W grupie młodzieży spożywanie napojów energetyzujących wahało się od 48% w Grecji do 82% w Czechach, podczas gdy w grupie dzieci od 6% na Węgrzech do 40% w Czechach. Średnie spożycie oszacowano na 2 l oraz 0,49 l odpowiednio w grupie młodzieży oraz dzieci.

Ryzyko dla zdrowia związane ze stosowaniem napojów energetyzujących wynika przede wszystkim z obecności kofeiny w ich składzie. Nadmierne spożycie kofeiny może przyczynić się do występowania m.in. palpitacji serca, nadmiernego pobudzenia psychoruchowego, nudności czy drgawek. W grupie osób dorosłych stwierdzono zależność pomiędzy spożyciem napojów energetyzujących a podwyższonym ryzykiem wystąpienia nadciśnienia tętniczego oraz cukrzycy typu 2. W przypadku kobiet w ciąży wysokie spożycie kofeiny może prowadzić m.in. do poronień. W przypadku stosowania kofeiny w grupie dzieci i młodzieży wymienia się m.in. następujące konsekwencje zdrowotne: otyłość, próchnica, zaburzenia zachowania, wytworzenie zależności psychicznej i uzależnień oraz stany depresyjne. Niebezpiecznym zjawiskiem jest również łączenie napojów energetyzujących z alkoholem, które sprzyja podejmowaniu ryzykownych zachowań. W 2010 r. Agencja Żywności i Leków (ang. Food and Drug Administraton) ogłosiła, że stosowanie kofeiny w połączeniu z napojami alkoholowymi stanowi zagrożenie dla zdrowia. Federalna Komisja Handlu z kolei (ang. Federal Trade Commission) poinformowała producentów o ich potencjalnym zaangażowaniu w promowanie niebezpiecznych napojów alkoholowych.

Należy podkreślić, że poza kofeiną, w składzie napojów energetyzujących znajduje się wiele innych substancji o właściwościach pobudzających. Napoje energetyzujące pojawiły się na rynku stosunkowo niedawno, dlatego też długotrwały efekt ich stosowania nie został jeszcze dobrze poznany. Tym samym, pomiędzy poszczególnymi składnikami mogą występować interakcje, które mogą wzmagać efekt pobudzenia i w konsekwencji nasilać negatywne konsekwencje zdrowotne ich stosowania.

Biorąc pod uwagę popularność napojów energetyzujących oraz ich wpływ na zdrowie, wiele z krajów zdecydowało się na uregulowanie kwestii dotyczących ich oznakowania, dystrybucji oraz sprzedaży. Przykładowo – w Danii, Norwegii oraz Islandii wprowadzono zakaz reklamowania napojów energetyzujących. W niektórych krajach, np. Szwecji sprzedaż napojów energetyzujących jest możliwa jedynie w aptekach. Ponadto, zakazano ich sprzedaży w grupie dzieci (<15 r.ż.). Na Węgrzech z kolei wprowadzono specjalny podatek m.in. od napojów energetyzujących.

W Polsce napoje energetyzujące są powszechnie dostępne. Cieszą się również bardzo dużą popularnością zajmując 4 pozycję w strukturze napojów bezalkoholowych (po wodzie butelkowanej, napojach gazowanych oraz sokach, nektarach i napojach owocowych). Według raportu KPMG wartość sprzedaży napojów energetyzujących w Polsce w 2015 r. wyniosła niemal 1,3 mld złotych (118 ml l). Oszacowano, że w 2015 r. przeciętny Polak wypił średnio 3,1 l napojów energetyzujących. Pomimo rosnącego poziomu świadomości konsumentów w zakresie zdrowego stylu życia, prognozy wskazują, że sprzedaż napojów energetyzujących wzrośnie do 1,8 mld zł w 2020 r. Z danych wynika, że 1%, 3%, 6%, 6%, 6% oraz 20% Polaków sięga po napoje energetyzujące odpowiednio codziennie/prawie codziennie, 2-3 razy w tygodniu, raz w tygodniu, 2-3 razy w miesiącu, raz w miesiącu oraz rzadziej niż raz w miesiącu. Jednocześnie 58% osób deklaruje, że nie spożywa takich napojów. W grupie konsumentów napojów energetyzujących przeważają mężczyźni (59%) oraz osoby poniżej 45 r.ż. (71%).

Czy w Polsce również zostaną wprowadzone przepisy regulujące konsumpcję napojów energetyzujących? Wydaje się, że jest to możliwy scenariusz. Zmian w tym zakresie domagają się posłanki z Platformy Obywatelskiej, tj. Panie Lidia Gądek oraz Ewa Kołodziej. Posłanki postulują wprowadzenie przepisów zakazujących sprzedaży napojów energetyzujących dzieciom i młodzieży oraz regulujących reklamowanie napojów energetyzujących. W tej sprawie posłanki złożyły interpelację do Ministra Zdrowia. Biorąc pod uwagę niedawne zmiany w kierownictwie Ministerstwa Zdrowia oraz obecne problemy w systemie ochrony zdrowia (m.in. konieczność zapewnienia bezpieczeństwa pacjentom w związku z masowym wypowiadaniem klauzuli opt-out przez lekarzy rezydentów i specjalistów), prawdopodobnie ta sprawa nie będzie priorytetem w najbliższej przyszłości.

Źródła:

• http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=051D9BF5&view=5

• Breda J.J., Whiting S.H., Encarnação R. et al. Energy drink consumption in Europe: a review of the risks, adverse health effects, and policy options to respond. Front Public Health. 2014 Oct 14;2:134.

• Zucconi S., Volpato C., Adinolfi F. et al. Gathering Consumption Data on Specific Consumer Groups of Energy Drinks. Parma: Supporting Publications (2013).

• KPMG. Rynek napojów bezalkoholowych w Polsce. Warszawa, wrzesień 2016, str. 47-51.

• http://www.rynekaptek.pl/prawo/energy-drink-w-norwegii-danii-i-islandii-mozna-je-dostac-tylko-w-aptekach,24215.html

• https://edition.cnn.com/2017/04/26/health/energy-drinks-health-concerns-explainer/index.html

• http://www.zachowajrownowage.pl/pl/napoje-energetyzujace-2/