Czy można zakazić się otyłością?

Choroby cywilizacyjne odpowiadają za 40 mln zgonów rocznie. Powodują większą liczbę zgonów na świecie niż wszystkie pozostałe przyczyny łącznie. Najwyższa umieralność jest spowodowana chorobami układu krążenia, chorobami nowotworowymi, chorobami układu oddechowego oraz cukrzycą, które odpowiadają za ok. 80% zgonów z powodu chorób cywilizacyjnych. Wśród najważniejszych czynników ryzyka odpowiadających za choroby cywilizacyjne wymienia się m.in. nadwagę i otyłość (patologiczne nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej), których przyczynami są przede wszystkim spożywanie wysokokalorycznych produktów oraz brak aktywności fizycznej.

Nadwaga i otyłość stanowią jedno z największych wyzwań dla zdrowia publicznego w XXI w. Poczynając od lat 70. XX w. liczba osób z otyłością wzrosła niemal trzykrotnie na świecie i nadal rośnie… Kontrolowanie masy ciała umożliwia tzw. wskaźnik masy ciała BMI (ang. body mass index). Wskaźnik określa stosunek masy ciała (kg) do kwadratu wzrostu (m). Norma mieści się w granicach 18,5-24,9 kg/m². Niższe oraz wyższe wartości świadczą odpowiednio o niedożywieniu oraz nadwadze (25-29,9 kg/m²) lub otyłości (≥30 kg/m²). Nadwadze i otyłości można zapobiec, m.in. poprzez ograniczenie spożycia produktów zawierających tłuszcze i cukry, zwiększenie spożycia owoców i warzyw oraz aktywności fizycznej. Wyniki badania amerykańskich naukowców sugerują, że ww. działania mogą nie być wystarczające. Dlaczego?

Naukowcy z Uniwersytetu Południowej Kalifornii (Los Angeles, Kalifornia) postanowili sprawdzić czy istnieje powiązanie pomiędzy stanem zamieszkania w okolicy, w której odnotowuje się wysokie wskaźniki otyłości a wysokim wskaźnikiem BMI oraz ryzykiem wystąpienia nadwagi lub otyłości u jednostki. Badanie przeprowadzono w 38 jednostkach wojskowych na terenie Stanów Zjednoczonych. Grupę badaną stanowili członkowie 1519 rodzin, w tym 1314 osoby dorosłe (44%M/56%K) oraz 1111 dzieci w wieku 12-13 lat (48%M/52%K). Z obserwacji autorów wynika, że zmiana miejsca zamieszkania z okolicy o niższym odsetku osób z nadwagą lub otyłością do miejsca o wyższym odsetku wpływa na wzrost wskaźnika BMI oraz ryzyka wystąpienia nadwagi lub otyłości u dorosłych i dzieci. Tym samym, mieszkanie w okolicy o wyższym wskaźniku otyłości wpływa na wzrost ryzyka wystąpienia wyższego wskaźnika BMI i nadwagi lub otyłości. Autorzy wskazują na tzw. społeczne zakażanie się otyłością. Zjawisko należy tłumaczyć nabywaniem tych samych skłonności oraz wzajemną akceptacją, która nie skłania do zmian. Badanie wskazuje, że walka z nadwagą i otyłością nie powinna ograniczać się jedynie do czynników indywidualnych. Strategia powinna również uwzględniać tzw. aspekt społeczny.

Powyższe badanie wskazuje na tzw. społeczne zakażanie się otyłością. Pojawiają się również doniesienia sugerujące wpływ czynników zakaźnych na rozwój otyłości u jednostki (tzw. otyłość zakaźna, ang. ‘infectobesity’). Dotychczas w różnych modelach eksperymentalnych potwierdzono związek pomiędzy obecnością niektórych czynników mikrobiologicznych a zwiększonym ryzykiem rozwoju otyłości. Według wyników różnych badań patogeny, np. wirusy i bakterie mogą mieć związek z nadmiernym gromadzeniem komórek tłuszczowych. Czynnik zakaźny może mieć bezpośredni wpływ na rozwój nadwagi i otyłości, jak i również wpływ pośredni wchodząc w interakcje z czynnikami środowiskowymi, co w konsekwencji może zwiększać predyspozycje jednostki do rozwoju nadwagi i otyłości. Przykładowo – wiele badań sugeruje zależność pomiędzy obecnością adenowirusa 36 (Ad-36) a zwiększonym poziomem tkanki tłuszczowej, sugerując wpływ wirusa ad-36 na wzrost liczby komórek tłuszczowych, co w konsekwencji sprzyja rozwojowi nadwagi lub otyłości. Zjawisko otyłości o podłożu zakaźnym nadal wymaga dalszych badań.

Podsumowując, pomimo opracowania wielu strategii oraz wdrożenia wielu działań zmierzających do powstrzymania rozwoju epidemii otyłości na świecie, liczba osób z nadwagą oraz otyłością nadal wzrasta. Jedną z przyczyn jest bez wątpienia wieloczynnikowe podłoże nadwagi i otyłości. Jednym z zagadnień, które powinno być przedmiotem dalszych badań jest tzw. „otyłość zakaźna”.

Źródła:

• Datar A., Nicosia N. Association of Exposure to Communities With Higher Ratios of Obesity with Increased Body Mass Index and Risk of Overweight and Obesity Among Parents and Children. JAMA Pediatr. Published online January 22, 2018.

• Voss J.D., Dhurandhar N.V. Viral Infections and Obesity. Curr Obes Rep. 2017 Mar;6(1):28-37.

• http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/

• http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs355/en/