Czy leki przeciwbólowe dostępne bez recepty mają wpływ na nasze emocje?

Wartość rynku farmaceutycznego w Polsce w 2017 r. oszacowano na 38,3 mld zł (wzrost o 4,9% w porównaniu do 2016 r.). Sprzedaż leków wydawanych na receptę oraz leków dostępnych bez recepty wyniosła odpowiednio 18,4 mld zł (57,7% rynku aptek otwartych) oraz 13,5 mld zł (42,3% rynku aptek otwartych). Istotny wpływ na wzrost sprzedaży w segmencie leków dostępnych bez recepty miały przede wszystkim witaminy, minerały (+147 mln), leki łagodzące objawy grypy i innych chorób układu oddechowego (+103 mln) oraz leki stosowane w dolegliwościach układu pokarmowego (+85 mln). W 2017 r. 1 osoba wydała średnio 13,3 zł za jedno opakowanie leku OTC. Powyżej przytoczone dane liczbowe świadczą o rosnącej popularności leków dostępnych bez recepty w Polsce. Do takiego stanu rzeczy przyczyniają się m.in. nieograniczony dostęp do leków OTC wynikający również ze sprzedaży pozaaptecznej oraz powszechność reklam tych produktów (ponad 20-krotny wzrost w latach 1997-2015). Tym bardziej zainteresowanie powinny wzbudzić wyniki badania przeglądowego sugerującego wpływ leków przeciwbólowych OTC na stan emocjonalny ich konsumentów.

Wyniki badania przeglądowego wskazują, że przyjmowanie leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty (np. leków zawierających ibuprofen czy paracetamol) może wpływać m.in. na odczuwanie bólu psychicznego, poziom empatii oraz ocenę rzeczywistości. W jednym z badań wykazano, że kobiety, które przyjęły dawkę leku zawierającego ibuprofen odczuwały ból psychiczny wywołany nieprzyjemnymi przeżyciami (np. zdrada) w mniejszym stopniu w porównaniu do kobiet, którym podano placebo. U mężczyzn obserwowano odwrotny efekt. W kolejnym badaniu zaobserwowano, że w porównaniu do osób z grupy kontrolnej (placebo), osoby, które przyjęły dawkę leku zawierającego paracetamol wykazywały mniejsze zaniepokojenie w trakcie czytania tekstu o osobie doświadczającej bólu psychicznego czy fizycznego, sugerując mniejszą wrażliwość. Wyniki innego badania wskazują na wpływ leków przeciwbólowych OTC na zdolność przetwarzania informacji. Osoby, które przyjęły dawkę leku zawierającego paracetamol popełniały więcej błędów w trakcie gry w porównaniu do osób z grupy kontrolnej (placebo). W innym badaniu wykazano, że osoby, które przyjęły dawkę leku zawierającego paracetamol wyceniały rzeczy stanowiące ich własność niżej niż osoby, którym podano placebo.

Podsumowując, wyniki badania przeglądowego wskazują, że stosowanie leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty skutkuje nie tylko uśmierzeniem dolegliwości bólowych (ból fizyczny), ale i również może wpływać na nasz stan emocjonalny. W tym miejscu warto podkreślić, że ból według Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu jest doznaniem, który wiąże się z dwoma wymiarami, tj. bólem somatycznym (związanym z naruszeniem ciągłości tkanek) oraz poczuciem cierpienia i zagrożenia. Autorzy wskazują na konieczność prowadzenia dalszych badań w tym zakresie.

Ciekawostka: Pod koniec stycznia bieżącego roku do Ministra Zdrowia – Prof. Łukasza Szumowskiego wpłynęła petycja wnosząca m.in. o całkowity zakaz reklamy leków dostępnych bez recepty, wyrobów medycznych oraz suplementów diety. W uzasadnieniu autor petycji powołuje się na stanowisko Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 16 września 2016 r. (Stanowisko Nr 53/16/P-VII), w którym stwierdzono konieczność rozważenia wprowadzenia zakazu reklamy leków dostępnych bez recepty, wyrobów medycznych oraz suplementów diety w Polsce. Ponadto, w uzasadnieniu NRL podkreśliła, że w przypadku reklamy ww. produktów kierowanej do społeczeństwa zarówno rzetelność, jak i prawdziwość przekazu powinny podlegać ścisłej kontroli. Dodatkowo, NRL postuluje o rozważenie wycofania suplementów diety ze sprzedaży w punktach aptecznych.

Źródła:

• Ratner K.G., Kaczmarek A.R., Hong Y. Can Over-the-Counter Pain Medications Influence Our Thoughts and Emotions? Policy Insights from the Behavioral and Brain Sciences, 2018.

• https://www.sciencedaily.com/releases/2018/02/180206090700.htm

• CBOS. Leki dostępne bez recepty i suplementy diety. Warszawa, listopad 2016.

• IQVIA. Rynek farmaceutyczny w 2017 r. Warszawa, styczeń 2018.

• http://www.bip.mz.gov.pl/petycje/petycja-o-calkowity-zakaz-reklamy-lekow-dostepnych-bez-recepty-wyrobow-medycznych-oraz-suplementow-diety/

• http://www.nil.org.pl/aktualnosci/apele-prezydium-nrl-podjete-16-wrzesnia-2016-r.