Zalecenie dla wszystkich kobiet spodziewających się dziecka lub planujących ciążę jest powszechnie znane – ciężarne nie powinny zażywać żadnych leków bez konsultacji z lekarzem. Zasada powinna być surowo przestrzegana zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży, kiedy w sposób dynamiczny zaczynają kształtować się zalążki najważniejszych układów organizmu człowieka, z układem nerwowym na czele.
Z licznych powodów, utrudniających naukowcom prowadzenie szeroko zakrojonych badań w tej dziedzinie, wciąż dysponujemy ograniczoną wiedzą na temat tego, jaki konkretny wpływ na rozwój płodu mogą mieć określone grupy leków. Badania prowadzone przez doktora Roda Mitchella z Uniwersytetu w Edynburgu i jego współpracowników, reprezentujących inne europejskie centra naukowe (francuski Uniwersytet w Rennes oraz Uniwersytet w Kopenhadze) dowiodły jednak, że przyjmowanie leków zawierających ibuprofen w pierwszym trymestrze ciąży może mieć negatywny wpływ na płodność potomstwa płci żeńskiej.
Dziewczynki przychodzą na świat z określoną liczbą komórek jajowych w jajnikach. Jajeczka powstają już w życiu płodowym (dzieję się to już pomiędzy 7. a 12. tygodniem ciąży). W dorosłym życiu kobiet liczba ich komórek rozrodczych będzie stopniowo maleć aż do menopauzy. W wywiadzie udzielonym „Guardianowi” Mitchell przekonuje jednak, że istnieją naukowe dowody, by sądzić, iż ibuprofen, przyjmowany w pierwszym trymestrze ciąży, wpływa na zmniejszenie produkcji komórek jajowych u płodów.
Zespół badaczy, który wyniki swoich prac opublikował w ubiegłym miesiącu na łamach periodyku „Human Reproduction”, odwołał się do wcześniejszych eksperymentów na gryzoniach. Badania dowiodły, że wystawienie zwierzęcych płodów żeńskich na działanie leków przeciwbólowych zawierających ibuprofen ma szkodliwy wpływ na ich jajniki, a co za tym idzie – późniejszą płodność.
Tym razem grupa naukowców postanowiła sprawdzić, jaki wpływ może mieć ibuprofen na rozwój komórek jajowych u człowieka. W tym celu pobrano tkanki jajników 185. ludzkich płodów, które uległy poronieniu w wyniku terminacji ciąży między 7. a 12. tygodniem. Tkanki poddano następnie hodowli w ściśle zdefiniowanych warunkach laboratoryjnych, dzieląc je na kilka grup. Grupę eksperymentalną wystawiono na działanie ibuprofenu w różnym stężeniu i w ciągu różnego czasu, grupy kontrolnej – nie. Po siedmiu dniach zaobserwowano, że tkanki znajdujące się w naczyniu laboratoryjnym napełnionym ibuprofenem o stężeniu 10 _M zawierały średnio o połowę mniej jajeczek oraz komórek będących zalążkami przyszłych gamet żeńskich. Komórki rozrodcze w znaczącym stopniu obumierały, zahamowany został również proces powstawania nowych komórek jajowych w porównaniu z grupą kontrolną.
Jak odkryto, do niepożądanych zmian dochodziło w ciągu około dwóch dni od kontaktu z ibuprofenem w tkankach płodów między 8. a 12. tygodniem rozwoju. W ciągu pięciu dni od wycofania ibuprofenu szkodliwy efekt częściowo udawało się odwrócić, badacze zaznaczają jednak, że jedynie w ograniczonym stopniu.
Szacuje się, że około 15 procent kobiet zażywa tabletki przeciwbólowe zawierające ibuprofen w okresie ciąży. Część z nich robi to, nie zdając sobie jeszcze sprawy, że spodziewa się dziecka. Rod Mitchell w rozmowie z „Guardianem” zaznaczył jednak, że wyniki badań jego i kolegów należy w tej chwili potraktować z ostrożnością. Ludzki organizm to nie to samo co szklane naczynie w laboratorium, a warunki stworzone sztucznie przez badaczy na potrzeby eksperymentu nie mogą odzwierciedlać tego, co dzieje się w naturze, w stosunku jeden do jednego.
Zalecenia pozostają jednak niezmienne: im rzadziej i w im mniejszych dawkach będziemy sięgać po leki przeciwbólowe w okresie ciąży, tym lepiej. Jeśli jednak ciężarna musi skorzystać z leku przeciwbólowego, lekarze jako znacznie bezpieczniejszy od ibuprofenu zalecają paracetamol.
Mitchell tłumaczył, że tym, co zainspirowało do badań grupę naukowców, której jest członkiem, było poszukiwanie potencjalnej przyczyny gwałtownego spadku płodności w ostatnich latach. Z innych ogłoszonych niedawno badań wiemy, że ibuprofen nie jest również sprzymierzeńcem płodności u mężczyzn. Przyjmowany w dużych dawkach i przez długi czas zaburza bowiem proces wydzielania androgenów.
Komentarz z dnia 10 lutego 2018 roku
Badania przeprowadzone przez zespół europejskich badaczy spotkał się również z kontrowersjami. Po publikacji ich wyników na naszych łamach pojawił się między innymi zarzut o „brak medycznego zastosowania” opisanego eksperymentu. Krytycy przytoczonych badań wskazywali, że ibuprofen jest absolutnie zakazany do stosowania w ciąży, ponieważ prowadzi do przedwczesnego zamykania przewodu tętniczego Botalla i wywołania nadciśnienia płucnego u noworodka w trzecim trymestrze ciąży. To wystarczająco poważna przyczyna, zdaniem oponentów, aby zaprzestać naukowych poszukiwań innych potencjalnych szkód, jakie ibuprofen mógłby wyrządzić w ciąży. Opisywanie wyników najnowszego badania europejskich naukowców, jak przekonywano, jest wątpliwe etycznie, „bo może sugerować, że ibuprofen jest lekiem możliwym do stosowania w ciąży”.
Poprosiliśmy o komentarz do powyższych zarzutów doktora Roda Mitchella. Odpowiadając na nasze pytanie, badacz podkreślił, że udokumentowana wiedza lekarzy o komplikacjach związanych z wpływem ibuprofenu na zbyt wczesne zamykanie przewodu Botalla dotyczy stosunkowo późnego etapu ciąży. Nadal jednak niewiele wiadomo o możliwym wpływie leków przeciwbólowych zawierających ibuprofen na płód w pierwszych dwunastu jej tygodniach.
W Wielkiej Brytanii stosowanie ibuprofenu w trzecim trymestrze ciąży jest zabronione ze względu na ryzyko przedwczesnego zamknięcia przewodu Botalla. Lecz pomimo, że zaleca się unikanie tej substancji w pierwszym trymestrze, NIE zabrania się jej surowo na wczesnym etapie ciąży. Inną ważną kwestią jest fakt, że z danych wynika, iż mniej więcej 15 procent kobiet stosuje ibuprofen w ciąży. Ważne jest zatem, by podkreślić, że może to skutkować wieloma niepożądanymi efektami w pierwszym trymestrze, chociaż na tym etapie nie należy do nich ryzyko przedwczesnego zamknięcia przewodu Botalla – powiedział dr Mitchell portalowi ProfesjonalyLekarz.pl
Oficjalna strona dra: https://www.ed.ac.uk/centre-reproductive-health/dr-rod-mitchell'
