Grypa - niedoceniana choroba?

Grypa pandemiczna to występowanie zachorowań wywołanych nowym, nieznanym dotąd podtypem wirusa grypy. Grypa pandemiczna występuje co kilkanaście, kilkadziesiąt lat. Choroba jest wysoce zaraźliwa, gdyż większość populacji nie posiada odporności na nowo pojawiający się podtyp wirusa. Świat zapamiętał 4 pandemie grypy. Każda z nich została wywołana przez wirus typu A, w przypadku którego obserwuje się najwyższą zmienność genetyczną (wysoka częstość mutacji oraz reasortacji genetycznych). Najbardziej rozpoznawalną pandemią grypy jest bez wątpienia pandemia grypy z 1918 r. zwana „hiszpanką” oraz „matką wszystkich pandemii”. Zapraszamy na krótką podróż w przeszłość…

1918-1919

Grypa z 1918 r. (tzw. „hiszpanka”), wywołana przez wirusa ptasiej grypy A(H1N1), była najbardziej dotkliwą pandemią dla ludzkości. Wirus rozprzestrzeniał się na świecie w latach 1918-1919. Szacuje się, że wirusem grypy zostało zakażonych ok. 500 mln ludzi (1/3 światowej populacji). Liczbę zgonów określono na co najmniej 20-50 mln. Śmiertelność była szczególnie wysoka w grupie dzieci poniżej 5 r.ż., osób w wieku 20-40 lat oraz powyżej 65 r.ż. Wysoka liczba zgonów w grupie osób młodych i w średnim wieku (20-40 lata) była charakterystyczną cechą tej pandemii.

Wirus AH1N1 został dobrze poznany i opisany. Nadal jednak nie do końca wyjaśniono jakie właściwości wirusa sprawiły, że był on tak zabójczy. Z pewnością dużą rolę odegrał brak szczepionki przeciw grypie (wirus grypy po raz pierwszy wyizolowano w 1933 r.) oraz antybiotyków (pierwszy antybiotyk, tj. penicylinę odkryto w 1928 r.), którymi można byłoby leczyć powszechnie występujące wtórne zakażenia bakteryjne u osób, które zachorowały na grypę.

1957-1958

Kolejna z pandemii grypy (tzw. „grypa azjatycka”) wybuchła 39 lat później w Azji. Pierwszy przypadek zarejestrowano w Singapurze w lutym 1957 r. Pandemię wywołał wirus typu A, tj. A(H2N2), zawierający mieszaninę materiału genetycznego wirusów ptasiej oraz ludzkiej grypy. Grupą szczególnie podatną na zachorowania były dzieci. Szacuje się, że wirus A(H2N2) przyczynił się do ok. 1-4 mln zgonów na świecie.

1968-1969

Kolejny atak grypy (tzw. „grypa Hong Kong”) miał miejsce już tylko 11 lat później. Pandemię wywołał nowy podtyp wirusa, tj. A(H3N2), zawierający mieszaninę materiału genetycznego wirusów grypy identyfikowanych u ludzi i ptaków. Wirus również zaatakował w Azji. Zakażenia odnotowywano we wszystkich grupach wiekowych. Szacuje się, że wirus spowodował śmierć ok. 1-4 mln osób na świecie.

2009-2010

Kolejny raz wirus grypy (tzw. „grypa meksykańska”) zaatakował 41 lat później. Nowy wirus, tj. A(H1N1) pdm09 zidentyfikowano w Meksyku w 2009 r. Wirus zawierał w sobie geny wirusów grypy ludzkiej, ptasiej oraz świńskiej. Szacuje się, że wirus spowodował śmierć ok. 151,700 - 575,400 ludzi na świecie. Wirus atakował przede wszystkim dzieci oraz osoby młode.

W porównaniu do poprzednich pandemii, pandemia grypy z 2009 r. charakteryzowała się łagodnym lub średnio ciężkim przebiegiem. Była to pierwsza pandemia grypy, w przypadku której wiele krajów podjęło określone środki zapobiegawcze w postaci m.in. masowego zakupu szczepionek przeciw grypie oraz leków przeciwwirusowych.

Gdzie rozpocznie się kolejna pandemia grypy? Jaki wirus spowoduje kolejną pandemię grypy? Odpowiedzi na te pytania nie można przewidzieć. Specjaliści zdrowia publicznego obawiają się przede wszystkim pandemii spowodowanej wirusem ptasiej grypy, tj. A(H5N1), który występuje powszechnie u drobiu, głównie we wschodniej oraz południowo-wschodniej części Azji. To oczywiście tylko jeden z możliwych scenariuszy.

Mimo, iż nie można przewidzieć zjadliwości kolejnego nowego podtypu wirusa, jak i również skali oraz zasięgu kolejnej pandemii grypy należy przypuszczać, że scenariusz z 1918 r. nie powinien się powtórzyć. Naukowcy z każdą kolejną pandemią grypy oraz każdym kolejnym sezonem grypy wiedzą coraz więcej o właściwościach wirusów grypy, skuteczności szczepionek przeciw grypie oraz dynamice ataków grypy. Wiedza wraz z ciągłymi postępami w systemie raportowania i nadzoru epidemiologicznego z pewnością pozwolą na ograniczenie skutków przyszłych pandemii grypy.

Źródła:

• Baumann-Popczyk A., Sadkowska-Todys M., Zieliński A. Choroby zakaźne i pasożytnicze - epidemiologia i profilaktyka. Alfa Medica Press, 2014, str. 173-181.

• Kilbourne Edwin D. Influenza Pandemics of the 20th Century. Emerg Infect Dis. 2006 Jan; 12(1): 9–14.

• https://www.cdc.gov/flu/pandemic-resources/basics/past-pandemics.html

• https://ecdc.europa.eu/en/seasonal-influenza/facts/questions-and-answers-influenza-pandemics

• http://www.euro.who.int/en/health-topics/communicable-diseases/influenza/pandemic-influenza/past-pandemics

• http://www.who.int/influenza/en/